Galtzadaberri

BEGI URDINEN JATORRIA

Nahiz eta munduko biztanleriaren %8k soilik begi urdinak izan, ohikoa da begi urdineko jaioberriak ikustea, denborarekin kolorea iluntzen delako, eta kontzeptu hori guztiz barneratuta daukagu. Ume bat jaiotzen den momentuan ez dago prest melanina askatzeko, eta melaninaren falta da berez kolore urdina ematen diona irisari, bai eta albinismoa sortzen duena, gure ilean, azalean eta begietan dagoelako. Baina melanina sortzen hasten denean, bere berezko itxura hartuko du begiak, eta kasu gutxitan mantenduko da urdin, anomalia bat delako, eta gizakiak begi marroiak izateko agindua duelako.

Gainera, berez, ez da ADNan existitzen pigmentu urdina definitzen duen elementurik. Denok ditugu begi marroiak, edo horretarako kode genetikoa behintzat, baina zenbat eta melanina gutxiago sortu, orduan eta argiagoak dira begiak, kolore marroia sortzeko gaitasuna itzali balitz bezala.

Ikerketa asko egin dira gai honi buruz, biologikoki ez duelako zentzurik begi urdinak izateak, eta badirudi begi urdinak dituzten pertsona orok arbaso berdin bat dutela, duela 6000-10000 urte bizi izan zena, Itsaso Beltzetik hurbil. Mendelen legeak azaltzen duen bezala, gen errezesiboa da hau, eta mestizajeari esker iraun du, berez arraza kaukasikoaren ezaugarria zelako soilik.

Espezifikoki esateko, OCA2 izeneko genea da aldaketa hauen guztien erruduna. Begi urdineko lehen arbasoak mutazio bat jasan zuen OCA2an, eta melanina falta zuelarik, begi urdinak historian lehen aldiz agertu ziren. Mutazio hau ez da ez onuragarria ez kaltegarria, eta ezberdintasun bakarra estetikoa da, ez funtzionala.

Baina nahiz eta gutxiengo izan ezaugarri hau duen pertsona taldea, begi berdeak dituzten gizakiak askoz gutxiago dira. Mundu osoko biztanleriaren %2k soilik dute begirada orlegia, eta Europan daude pertsona hauek gehienbat. Begi kolore honen azalpena antzekoa da: ez dago pigmentu berderik irisean, melanina gradu bat da bakarrik; ez dago marroiak izateko adinako melaninarik, baina gabezia ez da urdinak izateko adinakoa.

Lehen esan bezala, proteina honen faltak albinismoa sor dezake, eta aldaketa estetiko bat izan ordez, arazo mediko bat izan daiteke. Albinismoa pertsona baten pigmentu falta da, ez begietan bakarrik, baizik eta azalean, ilean, etab. Goitik behera txuriak dirudite pertsona hauek, begi urdinekin, jakina, eta ondoretasun genetikoa da. Ikusmen arazoak edo itsutasuna sortu ditzake, besteak beste.

Misterio asko daude gai honen inguruan, baina argi dagoena da lehentasun sexuala dela. Erakargarria egiten zaigu begirada urdina, eta ikerketa baten emaitzen arabera, %38rentzat begi urdinak dira erakargarrienak . Hori da hainbeste hedatu izanaren arrazoia, gen ahula izatearen oztopoa gaindituz.

Baina begi urdinak, marroiak edo berdeak izan, ikusmena berdina da denontzat, eta estetika hori da, estetika, eta ez dago ezer transzendenterik kolorean, denak baitira politak.

Andrea DE MIGUEL ESPINACO