2018(e)ko maiatzaren 17(a), osteguna


LIMOIAK ETA ELEKTRIZITATEA

Zuriñe AZPARREN



Helburua

- Limoiekin elektrizitatea ekoitzi daitekeela egiaztatzea.
- “Limoi pila” bat egitea.



Oinarri teorikoa

Guztiok ezagutzen dugun bezala, elektrizitatea kableetatik doa. Gure etxean bertan ikusi dezakegu horri esker gailuak funtzionatzea eragiten duela. Hala nola; mugikorraren kargagailua, telebista, berogailua eta abar.

Orain bera produzituko dugu. Hainbat erreakzio kimikok elektrizitatea bermatzen dute, eta horrekin bat elektrizitateak ere eragiten du erreakzio asko sortzea.


 Elektrizitatea elektroi-fluxuaren ondorioa da, tentsio (V) bat bezala agertzen dena. Fisikan elektrizitatearekiko asko erabiltzen den formula: Ohm-en legea.

  • I ⇒ Intentsitatea (A)
  • V ⇒ Tentsioa (V)
  • R ⇒ Erresistentzia (Ω)

Energia sortu ahal izateko, energi iturri bat eta zirkuitu bat egon behar da.
Hau sortzeko zitriko bat erabiltzerakoan (frutetan aurkitzen den azidoa), elektrizitatearen erregelak berdinak izango dira.

Esperimentuan zitriko bat erabiliz, zirkuituko osagaietan azidoa den fruta sartzen da; gure kasuan hauek izango dira beharrezko materialak: limoia, kable elektrikoa, bi elementu metaliko desberdin eta bonbila txikiak.


Limoiak pila eta elektrizitate iturri bezala jokatuko du zirkuitu honetan.

Sarritan erakustaldi honetan erabilitako bi metalak zinka eta kobrea dira.
Limoi zuku garratzak bi metal hauen kantitate txikiak desegin ditu eta bere elektroiek beste batzuekiko erreakzionatzen dute. Negatiboki kargatutako ioiak kableen bitartez jariatzen dira, korronte elektrikoa sortuz (elektrizitatea elektroien mugimendua da). Erakustaldi hau etenik gabeko zirkuitu itxia da, energia iturritik berriro itzuli arte ibiltzea elektroiek baimendutakoa.

Begi-bistan, ematen du zirkuitu honetarako ezinbestekoa den osagaia, bateria, falta dela. Limoiak, zinka eta kobrearekin batera, bateria osatuko du. Bateria bi metalez eta elektrolito batez osatzen da; hor betetzen du bere tokia limoi-zukuak. 

Ondorioz
Metal pare bat alanbreekin konektatzen denean, soluzio gidaria tartean jarriz, elektroiak alanbre baten bitartez metal batetik bestera jariatzen dira. Limoiaren kasuan, haren zukua da soluzio gidaria, metala oxidatzen da (elektroiak galdu) eta disolbatutako metalaren katioiak erreduzitzen dira (elektroiak irabazi):

Materiala eta erreaktiboak 

  • Limoi pilarako:
a) 5 edo 6 limoi.

Zukua ateratzekoa, erlenmeyer matratzea, iragazpapera, labana bat.

b)  Material elektrikoa: zenbait kable, iltzeak, kobre-piezak, led bonbilak, nikel alanbrea, torlojuak, bolimetro bat.


  • Limoiaren azidotasuna eta pH-a zehazteko:
a) NaOH 0,1 M
b) Limoi zukua.
c) Fenoftaleina (1%), indikatzaile natural bat ere erabil daiteke, adibidez aza gorria.
d) pH paperak.
e) Bureta, pipeta, xurgagailua.
f)  Hiru erlenmeyer matratze (balorazioa 3 aldiz egingo dugu)

  • Behaketa mikroskopioarekin:
a) Mikroskopioa
b) Matxarda
c) Estalki- eta ermateko objektuak
d) Lagina


pH-indikatzaile naturala: aza gorria

pH indikatzaile natural bezala aza gorria erabiliko dugu. Aza gorriaren geruza moreenak hartu eta horiek egosi behar dira. Egosterakoan likido more bat lortuko dugu, hori gure indikatzailea izango da. Aza gorriaren antozianinak zelula begetalen bakuoloetan dauden eta hostoetara, loreetara eta fruituetara kolore gorri, purpura edo urdina eramaten duten pigmentu hidrosolubleak dira.


Aza gorria - materialak

  • Aza gorria
  • Hauspeakin ontzia
  • Saretxoa
  • Eustoina
  • Butano bonbona
  • Metxero bat
  • Hagatxoa
  • Ura (egosteko)
  • Fruta eta produktu kimikoak (azidoak eta baseak)

Segurtasun erregelak
NaOH korrosiboa da.

Urarekin, azidoekin eta beste materia batzuekin erreakzionatzen du. Azalean eta begietan erredurak eragiten ditu. Eta haserregarria da arnas eta digestio traktuan. Gomendagarria da betaurrekoak, eskularruak eta laborategiko bata erabiltzea, aireztatze giroa duen toki batean, praktika hau burutzeko.

Eta fenoftaleina, berriz (pH indikatzailea bezala aukeratzen badugu), kaltegarria da irentsiz gero, beraz aurreko neurriak hartu behar dira.


Prozedura 
  • Limoien ezaugarriak ezagutu:
  • Bere pH-a zehaztea:
    • Limoi-zukua lortu.
    • Bere pH-a neurtu. (pH paperak, pH indikatzaileak, pH-metroa).

  • Limoien azidotasuna neurtzea (limoi zukuaren azido-basearen eta NaOH 0,1M-aren arteko balorazioa, aukeratutako pH indikatzailea barne)
    • Limoi zukua lortu.
    • Zukua iragazi. (5 ml zuku)
    • Aukeratutako indikatzailearen tanta bat edo bi limoi zukuari bota.
    • Bureta (50ml-koa) 0,1M-a NaOH-ez bete.
    • pH indikatzailea bota diogun limoi-zuku soluzioari NaOH bota, haren kolorea aldatu arte (fenoftaleina erabiltzen badugu arrosarantz aldatuko da, baina indikatzaile naturala erabiliz gero beste kolore ezberdin bat izango litzateke).
  • Limoi baten ehunak mikroskopioz ikusi:
    • Limoi baten pulpa zati bat moztu.
    • Limoi ehunak matxarda batzuen bitartez lagin batean jarri.
    • Lagina estali objektu-estalki batez.
    • Mikroskopio optikoz behatu.

  • Pila limoiekin prestatu:
    • Limoiak hartu.
    • Iltze bat eta kobre-elektrodoak limoi bakoitzean jarri
    • Limoietako batean torloju bat eta ukitu gabe kobre hagaxka zati bat sartuko ditugu (pila sortzeko).
    • Iltzeko kableekin limoiak konektatu, limoi baten kobre batetik bestearenera.
    • Voltimetroa eta led-bonbila bat konektatuz zirkuitua itxi.
    • Tentsioa frogatu, eta bonbila pizten den ala ez.
    • Bi torloju eta bi kobre zati soilik limoi berean sartzen baditugu, pila bat eraikitzeko ez du funtzionatuko. Kobrea polo positiboa izango da eta torlojua polo negatiboa.
    • 5 edo 6 limoiak konektatuko ditugu, polo negatiboa positiboarekin, Volt tentsioa lortzeko.


 Emaitza posibleak

Praktika honetan bi emaitza posible daude:

     1.  Elektrizitaterik ez eragitea. Eta bonbilak ez piztea.
     2.  Elektrizitatea eragitea eta bonbilak piztea, edo elektrizitatea behar duen eta konektatu duzun zer edo zer ongi ibiltzea.

  • Elektrizitaterik ez bada jariatzen, alanbreak, iltzeak behatu beharko genituzke, egoera onean dauden edota limoiari ondo konektatuta dauden ikusi. Hori behatu eta gero, limoiaren egoera behatu, bere azido zitrikoaren azidotasunaren maila dela eta.


  • Orokorrean, gai honen inguruan ikusi ditudan praktika guztiek emaitza atsegingarriak izan dituzte, elektrizitatea erakusteko eta irakasteko modu praktiko eta interesgarriagoa direlako. Oso praktika gomendagarria da, pH-ren ondoriozko kolore aldaketak, mikroskopioaren erabilera eta limoien arteko konexioaren ondorioz LED bonbilak pizten ikustea ikusgarria delako.

 Bibliografia


ordua:

iruzkinik ez:

Argitaratu iruzkina

Harpidetu honetara: Argitaratu iruzkinak (Atom)