MODA AZKEN MENDEETAN

Definizio batekin hasi gintezkeen baina nire ustez gai honek ez dauka definizio zehatzik (hainbat egonda ere). Izan ere, librea da, pertsona bakoitzak bere ikuspegia dauka eta denoi ez dizkigu sentsazio berberak eragingo. Horregatik definizio asko daude, modak pertsona bakoitzarentzat gauza desberdina irudikatzen duelako.

Baina geroago ikusiko dugu moda ez dela izan librea betidanik. Izan ere, aurreko mendeetan, janzkera jendea zein klasetakoa zen definitzeko erabiltzen zen.

Hasieran erregeak eta nobleak hasi ziren joerak markatzen, nahiz eta beraiek konsziente ez izan egiten ari zirenarekin. Baina beraien nahiek besteengan eragina izan zuten.

XIV. mendea

Arropa bi taldetan zatituta zegoen: emakume eta gizon dirudunen arropa eta klase baxukoen arropa.

Gizonen arropan, hopa izan zen janzkera nabarmena. Luxuzkoa eta larruzkoa zen, manga luzea zuen eta belaunetaraino iristen zen. Mendearen erdialdean, aldiz, jaqueta jazten hasi ziren. Guk orain eramaten dugun jakaren antzeko bat zen.

Emakumeen janzkeran, saya nabarmendu zen. Eztarria agerian uzten zuen soinekoa. 

Klase baxuko pertsonak ez ziren modaren jarraitzaileak, izan ere, beraien lehentasuna janzteko zerbait izatea zen. Gehienetan arropak beraien lanetarako aproposak ziren

XV. mendea

Mende honetako arropak dotoreak, zuhurrak, linealak eta distiratsuak ziren. Humanistek imajinatutako munduan bizi ziren emakume eta gizonetara egokitzen ziren gehienbat.

Erregeen artean oso inportantea zen janzkera, beste herrialdeekin harremanak izateko orduan hartzen zuten inpresioarengatik. Urrez beteriko arropak eramaten zituzten.

Jendeak nobleziari kopiatzen zion janzkera; nobleziak aldiz, kanpotik etorritako moda hartzen zuen.

XVI. mendea

Errege eta nobleek luxua beren jantzietan ipini nahi izan zuten zeukaten boterea erakusteko; horrela, klase baxuko pertsonengandik bereizten ziren. Espainia izan zen nabarmendu zen gortea, arropak harribitxiz osatuta zeuden eta gaindiezinak ziren.

Felipe II.a tronura iristearekin batera, Espainiako moda ere aldi gorenera iritsi zen.

Emakumeek, XIV. mendean erabiltzen zuten arroparekin konparatzen baditugu, eztarria guztiz estalita zeramaten. Aurreko mendeetan baino luxu gehiago zuten arropek. Emakume bakoitzaren arropa ikusita, garai horietan zein klasetakoak ziren zehaztu genezake: apalak edo nobleak.

XVII. mendea

Emakume apalek gona luze eta leunak eramaten zituzten alkandora batekin konbinatuak.

Emakume nobleen artean aldiz, guardainfante izeneko jantzia erabiltzen zuten. Janzkera hau, hagatxoz, uztailez, sokaz eta baleaz osatutako egitura bat zen.

Gizonek kolore beltza eramaten zuten arropa gehienetan, kolore horrek seriotasuna adierazten zuelako.

XVIII. mendea

Mende honetan, emakume aristokraten artean, frantziar erakoa izeneko soinekoa modan jarri zen. Soineko hura hiru atalez osatuta zegoen:

1. Aurrealdean irekita zegoen eta buztan gisa bukatzen zen.
2. Gona.
3. Pieza triangeluarra, soina estaltzen zuena.

Hau kenduta, emakumeek aurreko mendean bezala janzten jarraitu zuten, txapela gehigarri bezala ipiniz.

Maria Antonieta izan zen mende hartako erregina moda mailan.

XIX. mendea

Jendea, emakumeak gehienbat, mende erdialdetik aurrera, soinekoak bere gustuetara egokitzen hasi zen. Izan ere, josteko makina sortu zen.

Emakume espainiarren artean, sedazko mantelina eta peineta erabiltzen hasi ziren. Gainera, gona handien urrezko aroa izan zen. Gizonen artean, fraka, lebita eta galtzak izan ziren ohikoenak.

XX. mendea

Mende honetan modan gehien nabarmendu zen gunea Paris izan zen. Hasieratik hasi ziren disenatzaile famatuak bere sormena erabiltzen.

Ez dago mende osoan erabilitako janzkera zehatzik, izan ere, hamarkada bakoitzak bere moda dauka, eta ikuspegi desberdina eman zioten modari etapa bakoitzean. Gainera,  elementu gehiagoren laguntzaz baliatu ziren moda sortzeko. Disenatzaileak ugaritu egin dira denboran zehar.

Testu honetan zehar ikusi dugun bezala, modak hainbat fase izan ditu; orain janzten dugun arropa, etorkizunean guztiz desberdina izango da.

Andrea AYESTARÁN
@andrea_ayesta
DBHko 4 maila.

Sarrera honek 3. #KulturaZientifikoa Jaialdian parte hartzen du